Czym jest hydrożel? Słowem wstępu, hydrożele to układy koloidalne w którym fazą zdyspergowaną (rozproszoną) jest woda a fazą rozpraszającą (formującą) są głównie polimery naturalne, sztuczne czy też ich modyfikacje. Najbardziej pospolitym przykładem takiego koloidu jest galaretka z żelatyny. Na świecie prowadzi się coraz to intensywniejsze badania w zawiązku z hydrożelami ze względu na ich niezwykłe własności, znajdując dla nich nowe zastosowania.
Jest elastyczny, syntetyczny, gąbczasty, składa się w większości z wody i jest niemalże tak twardy jak guma. Wbrew pozorom nie jest to “Flubber” – bohater filmu z 1997 roku – lecz hydrożel, a naukowcy z University of Akron pracują nad nowymi zastosowaniami produktu na bazie polimerów dla biomedycyny. Dr. Jie Zheng profesor inżynierii chemicznej i biomolekularnej oraz Dr. Robert Weiss, Hezzleton E. Simmons profesor oraz przewodniczący katedry inżynierii polimerów, przyczynili się ostatnio do zdecydowanego wzrostu badań w dziedzinie hydrożeli. Galaretowata substancja która ze względu właśnie na swoją twardość a zarazem elastyczność posiada wiele zastosowań w biomedycynie takich jak np. odbudowa chrząstek, implanty do chirurgii nieinwazyjnej oraz transportu leków wewnątrz organizmu.
Hydrożele – process produkcji
Odkąd Dr. Jie Zheng stwierdził “wszystkie istniejące dotychczas metody wytwarzania hydrożeli podwójnie sieciowanych obejmują proces składający się z wielu żmudnych kroków, charakteryzujących się czasochłonnością” jego zespół wychodząc na przeciw temu opracował prostą, skuteczną i przeprowadzaną w jednym naczyniu metodę syntezy hydrożeli składających się z dwóch sieci łańcuchów polimerowych z których jeden jest sztywny a drugi elastyczny. Dr. Zheng nie tylko dokonał przełomu w wydajności procesu syntezy hydrożeli ale również stworzył bardziej skomplikowane układy koloidalne. Większość hydrożeli jest słaba i krucha “cierpią” na niską wytrzymałość mechaniczną, udarność a także ograniczoną ciągliwość i możliwości odzysku.
Substancje wytworzone przez zespół badaczy z University of Akron wykazują wysokie własności mechaniczne a także umiejętność formowania dowolnych kształtów co czyni je obiecującymi zamiennikami dla tkanek miękkich takich jak chrząstki, ścięgna, mięśnie i naczynia krwionośne. Weiss stworzył bardziej zaawansowane hydrożele z pamięcią kształtu, które pod wpływem działania bodźca zewnętrznego np. temperatury, światła, wilgoci, lub pola elektrycznego odzyskują swój pierwotny kształt sprzed odkształcenia.
Klasyfikacja hydrożeli
W literaturze przedstawiono szereg klasyfikacji hydrożeli oraz przedstawiono kilka poglądów. Hydrożele powstają głównie z biopolimerów i/lub polielektrolitów. Jeśli chodzi o definicje typów hydrożeli, to można je podzielić na te tworzone z polimerów naturalnych i te tworzone z polimerów syntetycznych. W zależności od ładunków jonowych na związanych grupach, hydrożele mogą być kationowe, anionowe lub neutralne. Kryteriami klasyfikacji mogą być również rodzaje czynników sieciujących.
Hydrożele mogą być fizyczne, chemiczne lub biochemiczne. Żele fizyczne mogą przechodzić z fazy ciekłej do żelowej w odpowiedzi na zmianę warunków środowiskowych, takich jak temperatura, stężenie jonów, pH lub innych warunków, takich jak mieszanie dwóch składników. W żelach chemicznych stosuje się wiązanie kowalencyjne, które wprowadza mechaniczną integralność i odporność na degradację w porównaniu z innymi słabymi materiałami. W biochemicznych żelach hydrożelowych w procesie żelowania uczestniczą czynniki biologiczne, takie jak enzymy lub aminokwasy.
Zalety zmiennokształtnych hydrożeli
Hydrożele z pamięcią kształtu są stymulowane termicznie, co oznacza że pod wpływem ciepła rozciągają się a następnie po ochłodzeniu wracają do początkowych wymiarów. Biozgodne hydrożele z pamięcią kształtu mają ogromny potencjał który znajdzie zastosowanie w chirurgii mało inwazyjnej oraz transporcie leków. “Pamięć kształtu może być wykorzystana w mało inwazyjnym rozmieszczeniu zwartych urządzeń czy też implantów które pod wpływem bodźca zewnętrznego przybiorą odpowiednio wymagany kształt, na przykład hydrożel może zostać umieszczony w ciele człowieka a po adsorpcji płynów ustrojowych może rozszerzyć się do pożądanego kształtu, wypełniając w ten sposób ranę lub zastąpić tkankę” – mówi Dr. Weiss. Przepuszczalne hydrożele mogą być napełniane lekami niczym gąbka, następnie umieszczone w ciele ulegną biodegradacji i uwolnią medykamenty zamknięte w porach.
Hydrożel na opatrunek
Opatrunki hydrożelowe to świetny sposób na nawilżenie rany. Korzyści ze stosowania opatrunków hydrożelowych do zabezpieczania ran są ogromne, zwłaszcza jeśli wiesz, jak prawidłowo stosować żel. Opatrunki hydrożelowe są doskonałym źródłem nawilżenia suchej rany, szybko pomagają schłodzić chore miejsce, a także zapewniają chwilową ulgę w bólu, nawet przez sześć godzin. Oto kilka szybkich wskazówek, kiedy należy stosować opatrunki hydrożelowe, jakie są ich zalety gojące ranę, a także kiedy należy spróbować powstrzymać się od stosowania hydrożelu.
Jak działają opatrunki?
Opatrunki hydrożelowe składają się w 90 procentach z wody na bazie żelu i służą do monitorowania wymiany płynów od wewnątrz powierzchni rany. Opatrunki hydrożelowe zazwyczaj występują w trzech różnych formach, w tym:
- hydrożel amorficzny: płynny żel, rozprowadzany w tubkach, opakowaniach foliowych i butelkach z aerozolem
- impregnowany hydrożel: zazwyczaj nasycony na gazie, linach i/lub pasach z gąbki nietkanej
- arkusz hydrożelu: kombinacja żelu trzymanego razem przez cienką siatkę z włókna
Ze względu na wilgoć dostarczaną do rany z opatrunku hydrożelowego, wspólne fazy gojenia, takie jak ziarninowanie, naprawa naskórka i usuwanie nadmiaru martwej tkanki, stają się łatwiejsze. Oprócz wspomagania etapów leczenia rany, chłód dostarczany przez hydrożel do rany dają ulgę w bólu przez co najmniej kilka godzin. Po nawilżeniu łożyska rany zmniejsza się dyskomfort związany ze zmianą opatrunku, zmniejsza się również ryzyko zakażenia.
Kiedy stosować hydrożel?
Poniższe rodzaje ran są najbardziej odpowiednie do leczenia opatrunkami hydrożelowymi:
- rany suche lub odwodnione
- częściowe lub całkowite zmiany chorobowe
- otarcia lub poważne zadrapania
- drobne oparzenia
- rany z ziarnistym rozwojem tkanki
- uszkodzenie skóry wskutek promieniowania
Należy pamiętać, aby unikać stosowania opatrunków hydrożelowych, gdy rana jest bardzo wilgotna lub wykazuje silny wysięk. W większości przypadków opatrunki hydrożelowe będą wymagały opatrunku przykrywającego, ponieważ są często trudne do zabezpieczenia i mogą łatwo ulec odwodnieniu, jeśli nie są skutecznie przykryte.
Zastosowania hydrożeli
Hydrożeli używa się w wielu dziedzinach. Wynika to z ich specyficznej struktury i kompatybilności z różnymi warunkami użytkowania. Elastyczność hydrożeli, która wynika z ich zawartości wody, pozwala na stosowanie ich w różnych warunkach, od przemysłowych po biologiczne, a biokompatybilność materiałów użytych do ich produkcji, jak również ich zachowanie chemiczne w środowisku biologicznym, które może być nietoksyczne, rozszerza ich zastosowanie na nauki medyczne.
Poniżej wymienione są główne zastosowania i kilka przykładów zastosowań hydrożeli. Należy pamiętać, że nie jest to pełna lista, ale uważa się, że najbardziej praktyczne zastosowania hydrożeli w medycynie i przemyśle.
Transport leków
Systemy kontrolowanego dostarczania leków, które są wykorzystywane do transportu leków w określonym tempie przez określone okresy czasu, zostały wykorzystane do przezwyciężenia ograniczeń zwykłych formuł. Cudowne właściwości hydrożeli sprawiają, że stanowią one doskonały wybór w zastosowaniach związanych z dostarczaniem medykamentów. Struktury hydrożeli o dużej porowatości można uzyskać poprzez kontrolę dwóch czynników: stopnia usieciowania w matrycy oraz powinowactwa hydrożeli do środowiska wodnego, w którym występują obrzęki. Dzięki porowatym strukturom, hydrożele są wysoce przepuszczalne dla różnych rodzajów leków, dzięki czemu leki mogą być ładowane i w odpowiednich warunkach uwalniane. Możliwość długotrwałego uwalniania środków farmaceutycznych (trwałe uwalnianie) jest główną zaletą uzyskiwaną z hydrożeli w badaniach nad transportem leków, co skutkuje dostarczaniem wysokiego stężenia substancji czynnej w określonym miejscu w długim okresie czasu.
Zarówno strategie fizyczne (interakcje elektrostatyczne), jak i chemiczne (łączenie kowalencyjne) mogą być stosowane w celu wzmocnienia wiązania pomiędzy załadowanym lekiem a matrycą hydrożeli, aby wydłużyć czas uwalniania specyfiku. Hydrożel może przechowywać i chronić różne leki przed wrogim środowiskiem i uwalniać je w pożądanej kinetyce. Uwolnienie leku może być aktywowane na żądanie przez lokalne zmiany pH, temperatury, obecności określonych enzymów lub przez zdalne bodźce fizyczne.
Hydrożele wrażliwe na pH
Ponieważ zmiana pH występuje w wielu specyficznych lub patologicznych miejscach ciała, jest to jeden z ważnych parametrów środowiskowych dla hydrożeli. Organizm ludzki wykazuje zmiany pH wzdłuż przewodu pokarmowego, a także w niektórych specyficznych obszarach, takich jak niektóre tkanki (i obszary nowotworowe) i przedziały subkomórkowe. Zarówno kwaśne jak i zasadowe polimery są stosowane w dostarczaniu leków wrażliwych na pH. PAA, PMAA, poli(L-kwas glutaminowy) oraz polimery zawierające sulfonamid są najczęściej stosowanymi kwaśnymi polimerami do podawania leków. Typowymi przykładami podstawowych polielektrolitów są poli(2-(dimetyloamino) metakrylan etylu) i poli(2-(dietyloamino) metakrylan etylu), poli(2-winylopirydyna) oraz biodegradowalny poli(β-amino ester).
Barwniki i usuwanie jonów metali ciężkich
Zanieczyszczenia metalami ciężkimi są powszechnie spotykane w ściekach wielu procesów przemysłowych i powodują one poważne zagrożenia dla zdrowia publicznego i systemów ekologicznych. Usuwanie jonów metali ciężkich z różnych zasobów wodnych ma duże znaczenie naukowe i praktyczne.
Do usuwania toksycznych metali ciężkich z mediów wodnych stosuje się usieciowane syntetycznie hydrożele poliakrylowe. Jednak zastosowanie materiałów syntetycznych na dużą skalę może nie być praktycznym rozwiązaniem, ponieważ są one bardzo kosztowne.
Zanieczyszczenia spowodowane przez jony metali ciężkich mogą być usuwane dzięki procesom adsorpcji, które oprócz elastyczności w projektowaniu i działaniu, oferują korzyści w postaci ponownego wykorzystania oczyszczonych ścieków. Również ze względu na ogólną odwracalność procesu adsorpcji, zazwyczaj możliwe jest zregenerowanie adsorbentu, aby proces ten był najbardziej opłacalny.
Badano zastosowanie hydrożeli jako adsorbentów do usuwania metali ciężkich, odzyskiwania barwników i usuwania toksycznych składników z różnych ścieków. Adsorbenty z grupami karboksylowymi, sulfonowymi, fosfonowymi i azotowymi na ich powierzchni sprzyjają adsorpcji jonów metali.
Udowodniono, że hydrożele są doskonałym materiałem adsorbującym barwniki o bardzo dużej zawartości błękitu metylenowego.
Wśród materiałów tworzących hydrożel, polielektrolity mają szczególne znaczenie w usuwaniu jonów metali ciężkich. Wiele zastosowań polielektrolitów w tej dziedzinie wynika z ich zdolności do wiązania przeciwstawnie naładowanych jonów metali w celu tworzenia kompleksów.
W rzeczywistości, posiadanie zarówno kationowych jak i anionowych ładunków na mikro- lub nano-żelu zapewnia dodatkowe korzyści w usuwaniu dwóch różnych gatunków jednocześnie. Hydrożeli są uniwersalnymi i żywotnymi materiałami, które wykazują potencjał w zakresie zastosowań środowiskowych.
Rusztowania w inżynierii tkankowej
Inżynieria tkankowa jest zdefiniowana jako połączenie materiałów, inżynierii i komórek w celu poprawy lub zastąpienia organów biologicznych. Wymaga to znalezienia odpowiednich typów komórek i kontynuowania ich wzrostu w odpowiednich warunkach w odpowiednim rusztowaniu.
Hydrożele są atrakcyjnym materiałem na rusztowania, ponieważ ich struktura jest podobna do macierzy pozakomórkowej wielu tkanek, często mogą być przetwarzane w stosunkowo łagodnych warunkach, a ich dostawa może odbywać się w sposób minimalnie inwazyjny. Odpowiednia konstrukcja rusztowania i dobór materiału dla każdego konkretnego zastosowania zależy od kilku zmiennych, w tym właściwości fizycznych, transportu masowego i biologicznych. Jest to określony przez zamierzone środowisko, w którym hydrożel zostanie umieszczony. Na przykład rodzaj rusztowania stosowanego do produkcji sztucznej skóry musi być inny niż podkład stosowany do produkcji sztucznej kości i dlatego potrzebne są inne struktury materiałów.
Zarówno materiały syntetyczne, jak i naturalne mogą być używane do tworzenia hydrożeli na rusztowaniach inżynierii tkankowej.
Soczewki kontaktowe
Kluczowym obszarem stosowania syntetycznych hydrożeli do bioaplikacji jest oftalmologia, zwłaszcza w produkcji soczewek kontaktowych. Soczewka kontaktowa to małe urządzenie optyczne umieszczone bezpośrednio na rogówce w celu zmiany mocy rogówki. Pod koniec 1960 roku profesor Otto Wichterle opracował soczewki z poli(metakrylanu 2-hydroksyetylu) (PHEMA); wynalazek ten stanowi najważniejszy krok w rozwoju soczewek kontaktowych i początek ery soczewek miękkich.
Bezpośrednie umieszczenie soczewek kontaktowych na powierzchni rogówki zapobiega wymianie tlenu atmosferycznego i tym samym zakłóca naturalny metabolizm fizjologiczny rogówki, zwany stresem hipoksycznym, dlatego też dobre soczewki kontaktowe muszą mieć maksymalną przepuszczalność tlenu. Mechaniczny stres rogówki wywołuje te same problemy co stres hipoksyczny, jak np. mitoza komórek nabłonkowych, podwyższona aktywność proteazy i glikozydazy, wrażliwość rogówki oraz zmiany w nawilżaniu i przejrzystości rogówki. Aby zmniejszyć te obciążenia, konieczny jest odpowiedni dobór materiałów kontaktowych i ich kształt.
Hydrożele stosowane do produkcji soczewek kontaktowych mogą zaspokoić większość wymagań, które są niezbędne przy ich stosowaniu w różnych warunkach fizjologicznych. Dla materiału hydrożelowego, który jest używany jako soczewka kontaktowa, istnieją pewne potrzeby, aby uczynić go wygodnym podczas użytkowania. Wymagania te obejmują ilość wody, dobre właściwości mechaniczne, przepuszczalność w kierunku tlenu, zwilżalność powierzchni, dobre wyposażenie optyczne, stabilność w kierunku hydrolizy i sterylizacji, mające charakter nietoksyczny oraz wystarczającą tolerancję biologiczną dla żywych komórek.
W celu zwiększenia zawartości wody w hydrożelu i uzyskania lepszego efektu pęcznienia można stosować różne rodzaje monomerów. Należą do nich metakrylany dihydroksylu, kwas metakrylowy, akryloamidy i wiele innych monomerów.
Hydrożele silikonowe stanowią niezależną grupę materiałów do produkcji soczewek kontaktowych. Ewolucja podstawowych hydrożeli dała początek produkcji tej klasy, a ich dobre właściwości pęcznienia i wysoka przepuszczalność w kierunku tlenu sprawiają, że nadają się one do stosowania w soczewkach. Właściwości te wynikają z ich struktury, w której hydrofobowe silikony są połączone z łańcuchami hydrofilowymi w taki sposób, że otrzymany w ten sposób kompozyt nadaje się zarówno mechanicznie jak i optycznie.
Czujniki pH
Polimery lub hydrożele reagujące na bodźce mogą znacząco zmieniać swoją objętość w odpowiedzi na niewielkie zmiany niektórych parametrów środowiskowych. Polielektrolity kationowe rozpuszczają się (pęcznieją) bardziej przy niskim pH i odwrotnie – polielektrolity anionowe, co jest spowodowane jonizacją.
W czujnikach hydrożelowych wrażliwych na pH stosuje się dwa rodzaje przetworników: przetworniki oparte na pracy mechanicznej wykonywanej przez hydrożel pęcznienia i obkurczania oraz te, które obserwują zmiany właściwości żelów pęcznienia swobodnego.
Zdolność hydrożeli do odkształcania lub mechanicznego odkształcania elementu pośredniczącego powodująca zmianę specjalnych właściwości tego elementu lub zmianę wykrywalnej odległości jest podstawą działania przetworników opartych na pracy mechanicznej hydrożelu. Są one klasyfikowane jako przetworniki optyczne, włącznie z membranami odblaskowymi i czujnikami siatki światłowodowej oraz przetworniki mechaniczne, włącznie z mikrowłóknami i przetwornikami płyt giętych.
Przetworniki z żelami pęczniejącymi muszą bezpośrednio obserwować zmiany w jednej lub więcej właściwości hydrożeli i obejmują przetworniki optyczne, konduktometryczne i oscylacyjne. Przetworniki optyczne mogą bezpośrednio mierzyć zmiany właściwości optycznych hydrożeli. Inne podejście opiera się na obserwacji specjalnych wypełnień lub powłok powierzchniowych, które są zmieniane lub przesuwane z powodu puchnięcia hydrożeli. Przetworniki oscylacyjne są urządzeniami, które stale zmieniają swoją częstotliwość rezonansową. Zmiany właściwości obciążenia powodują zmianę tej częstotliwości rezonansowej. Może temu towarzyszyć zmiana amplitudy sygnału. Przetworniki konduktometryczne polegają na pomiarze przewodności hydrożelu w miarę zmian stopnia pęcznienia.
Biosensory
Połączenie czujników fizycznych i chemicznych daje w rezultacie biosensor. Istnieją dwie definicje tego, co może zrobić biosensor: może być uważany za urządzenie, które może wykryć i zgłosić właściwości biofizyczne badanego systemu lub urządzenie, które może dostarczyć użytecznych informacji analitycznych z przekształcenia danych biochemicznych. Wspólnym aspektem wszystkich biosensorów jest obecność biologicznego elementu rozpoznawania, który umożliwia analizę informacji biologicznej.
Biosensory stają się coraz ważniejsze jako praktyczne narzędzia obejmujące wiele różnych obszarów zastosowań, w tym badania w punktach opieki, diagnostykę domową i monitorowanie środowiska. Część dotycząca rozpoznawania biologicznego, znana jako bioelement, składa się z różnych struktur, takich jak enzymy, przeciwciała, żywe komórki lub tkanki, ale chodzi o jej specyficzność wobec jednego analitu i zerową reakcję na inne zakłócenia. Istnieją różne metody łączenia biomolekuł z czujnikami, w tym uwięzienie w błonach, fizyczna adsorpcja, uwięzienie w macierzy lub wiązanie kowalencyjne.
Wysoka zawartość wody i hydrofilowość hydrożeli jest podobna do składnika wypełniającego pustkę w macierzy pozakomórkowej i sprawia, że są one samoistnie biokompatybilne. Dlatego też pozornym zastosowaniem hydrożeli w biosensorach jest funkcja ochronna i powlekająca części czujników, zapobiegająca niepożądanej interakcji z biologicznymi molekułami lub komórkami. Hydrożele mogą być stosowane jako matryce unieruchamiające dla elementów biosensorów i zapewniają doskonałe środowisko dla enzymów i innych biomolekuł w celu zachowania ich aktywnej i funkcjonalnej struktury.
Hydrożel iniekcyjny do regeneracji rdzenia kręgowego
Uszkodzenie rdzenia kręgowego jest złożonym problemem regeneracyjnym ze względu na liczne aspekty zahamowania wzrostu, które pojawiają się po urazie tkanki rdzeniowej. Wiele z tych urazów nie powoduje uszkodzenia opony twardej, a niektóre aksony są jeszcze żywe w miejscu urazu i mogą być odzyskane. W takich warunkach wprowadzenie do uszkodzonego rdzenia kręgowego wstępnie uformowanej ramy lub DDS poprzez operacje chirurgiczne może spowodować późniejsze zmiany chorobowe. Alternatywą dla tej metody jest zastosowanie rusztowań formowanych in situ. To, co dzieje się po wprowadzeniu do obszaru uszkodzonego rdzenia, to szybkie przekształcenie wiskoelastycznego hydrożelu z postaci płynnej w żel i dostosowanie do tkanki miejsca uszkodzenia.
Niewielkie przestrzenie między tkankami rdzenia kręgowego, a nawet transerentne części powstałe po uszkodzeniu zostaną wypełnione przez konwersję in vivo hydrożelu w postaci płynnej na żel. Żel, który obecnie służy jako rusztowanie, wyeliminuje puste przestrzenie i utworzy szablon do regeneracji uszkodzonej tkanki rdzenia kręgowego poprzez wspomaganie penetracji komórek i matrycy. W ten sposób nie jest konieczne tworzenie preformowanych rusztowań dla każdego pacjenta z osobna, a odłączenie żywej tkanki w miejscu urazu w celu wszczepienia preformowanego podkładu, które może spowodować dalsze uszkodzenia i utratę funkcjonalności, zostanie uniknięte.
Hydrożele jak superkondesatory
Szybki rozwój w branży przenośnych urządzeń elektronicznych, takich jak urządzenia noszone na ciele, arbitralnie zakrzywione wyświetlacze, a nawet przezroczyste telefony komórkowe, wymaga stworzenia elastycznych, przezroczystych, lekkich i wydajnych opcji przechowywania. W tym celu kluczową kwestią jest jednoczesne wprowadzenie mechanicznej wytrzymałości, optycznej transmitancji i przewodności elektrycznej.
Ze względu na znaczenie wysokowydajnych, elastycznych superkondensatorów, technika ich wytwarzania wciąż szybko się rozwija. Ostatnio zademonstrowano kilka strategii dotyczących elastycznych superkondensatorów, w tym powlekanie aktywnych materiałów, takich jak RuO2, MnO2, V2O5, NiOH oraz nanoarkusze grafenowe na włókna przewodzące poprzez elektrochemiczne osadzanie lub odlewanie i wytwarzanie warstw hydrożeli lub aerożeli na bazie grafenu. Metody te mają jednak kilka wad, które utrudniają ich komercjalizację na dużą skalę, takich jak wysoki koszt metali szlachetnych lub drogich materiałów węglowych, ograniczona przewodność jonowa/elektroniczna, słaba elastyczność mechaniczna oraz skalowalne warunki syntezy elektrochemicznej.
Hydrożele polimerowe
Elektrycznie przewodzące hydrożele polimerowe wykazują duży potencjał dla oczekiwanej integracji ze względu na ich doskonałe połączenie ciało stałe-ciecz, dobrą charakterystykę elektryczną i elastyczność mechaniczną oraz stanowią obiecującą platformę materiałową dla powstających elastycznych urządzeń magazynujących energię. Polimery przewodzące, takie jak polianilina, polipirrol i ich pochodne zapewniają unikalne właściwości elektryczne metali lub półprzewodników, a także atrakcyjne właściwości związane z polimerami konwencjonalnymi, takie jak łatwość syntezy i elastyczność w przetwarzaniu; dlatego też hydrożele supercapaciterowe przyciągają wiele uwagi jako nowe źródła energii. Elastyczne superkondensatory półprzewodnikowe zapewniają wysoką gęstość mocy, długi cykl życia oraz możliwość osiągnięcia stosunkowo wysokiej gęstości energii.
Źródło:
[1] “A Robust, One-Pot Synthesis of Highly Mechanical and Recoverable Double-Network Hydrogels Using Thermo-Reversible Sol-Gel Polysaccharide,”co-authored by Zheng and his UA research colleagues, Qiang Chen, Lin Zhu, Chao Zhao and Qiuming Wang, was published June 14, 2013, online in Advanced Materials.
[2] “Mechanically Tough, Thermally Activated Shape Memory Hydrogels,” on Jan. 7, 2013, in ACS Macro Letters.
[3] Imobilising enzymes by tjmwatson, flickr.com, CC BY 2.0